Hawaii dili
Hawaii dili (Hawaii dili: ʻŌlelo Hawaiʻi) yerli Hawaililerin dilidir. Aloha ve mahalo muhtemelen en çok bilinen kelimeleridir. Lanai kelimesi İngilizce'de de kullanılmaktadır. (Bu, Hawaiʻi adalarından birinin adı olan Lanaʻi'den farklıdır).
Marquesas, Raratonga, Samoa, şimdiki Fiji'nin bazı adaları ve Yeni Zelanda'da ilgili diller vardır. Dilleri son iki bin yıl içinde çok değişmiştir. Ancak, tüm bu dilleri anadili olarak konuşanlar hala birbirlerini anlayabilmektedir.
Bu dilde sadece 12 harf vardır (A, E, H, I, K, L, M, N, O, P, U, W). Eğer ʻokina'yı da sayarsanız 13 harf vardır. ʻokina gerçek bir harftir ve eski Polinezya dillerindeki bazı "K" seslerinden gelmektedir. ʻokina, "Uh-oh" kelimesinin ortasındaki kırılma gibi gırtlaksı bir durak olarak telaffuz edilir. ʻokina geriye doğru kesme işareti olarak yazılır (bir sesli harfin üstünde ve önünde küçük 6 rakamı).
Niʻihau lehçesinde hala bazı T, S, R ve B seslerinin "ipuçları" kullanılmaktadır. Bu adada yaşayan insanlar hala sadece Hawaii dilini konuşan tek halktır ve lehçeleri köklerine en sadık lehçedir.
Her Hawaii hecesi bir sesli harfle biter. Bunun dilin sesini "müzikal" yaptığını düşünenler var. Bazıları ise son sesli harflerin konuşanların geleneksel hikayeleri ve soyağaçlarını hatırlamalarına yardımcı olduğunu düşünüyor. Ancak çoğu dilbilimci bunun iç fonolojik süreçlerden kaynaklandığını düşünüyor.
Beş sesli harfin her birinin iki biçimi vardır. Biri normaldir, burada sesli harf bir İspanyolun söyleyeceği gibi telaffuz edilir. Diğeri ise, sesli harfin üzerinde kahako adı verilen yatay bir çubuğun bulunduğu yazılı formda uzatılmıştır. Aynı şekilde yazılan ancak uygun kahakolar veya ʻokinalar içeren veya içermeyen kelimelerin anlamları (ve telaffuzları) çok farklı, hatta bazen utanç verici olabilir.
Dil öğrenmenin nispeten kolay olacağı düşünülebilir, ancak bu sadece İngilizce konuşanların kullandığı 26 harfi hiç öğrenmemiş olan na keiki (çocuklar) için geçerlidir. Birkaç dakika boyunca devam eden (ve muhtemelen birkaç düzine satırdan oluşan) ve a, i harflerinin her iki versiyonundan ve ʻokina'dan başka bir şey içermeyen bir çocuk tekerlemesi vardır. Onun (ia) kendi (iaia) balığını (iʻa) yemesinden (ai) bahsediyor.
Misyonerler Hawaii dilini yazılı hale getirdiklerinde kahakos ya da ʻokinaları yazmamışlar; anlamları belirginleştirmeyi bağlama bırakmışlardır.
Amaç İncil'i ("Paipala") tercüme etmek olduğundan, yerliler yaratılan karışıklığın bir kısmını affetmişlerdir. Yine de yazılı formda istenmeyen "çift anlamların" nasıl komik olabileceğini öğrendiler. Hawaii dilinde gazeteler yayın hayatına başladığında, anadili İngilizce olan yazarlar ve editörler bunlardan kaçınmaya özen gösterdiler ("ayarlamak" için mevcut olan yazı tipi bu tür "özel" karakterler içermiyordu).
Sorular ve Yanıtlar
S: Yerli Hawaiililer hangi dili konuşur?
C: Hawaii yerlileri Hawaii dilini konuşurlar (Hawaii dili: ʻŌlelo Hawaiʻi).
S: Hawaii dilinde en çok bilinen kelimelerden bazıları nelerdir?
C: Aloha ve mahalo muhtemelen Hawaii dilinde en çok bilinen kelimelerdir.
S: Lanai İngilizce bir kelime midir?
C: Evet, lanai İngilizce'de de kullanılmaktadır.
S: Lanaʻi bir dil midir yoksa bir ada adı mıdır?
C: Lanaʻi Hawaii'nin adalarından birinin adıdır.
