Felsefe

Felsefe, bilgiden farklı olan bilgeliğe karşı bir hayranlık geliştirir. Felsefe dünya, evren ve toplum hakkında düşünmenin bir yoludur. İnsan düşüncesinin doğası, evrenin doğası ve bunlar arasındaki bağlantılar hakkında çok temel sorular sorarak çalışır. Felsefedeki fikirler genellikle genel ve soyuttur. Ancak bu, felsefenin gerçek dünyayla ilgili olmadığı anlamına gelmez. Örneğin etik, günlük hayatımızda nasıl iyi olabileceğimizi sorar. Metafizik, dünyanın nasıl işlediğini ve nelerden oluştuğunu sorar. Bazen insanlar nasıl bir 'kişisel felsefeye' sahip olduklarından bahsederler, bu da bir kişinin dünya hakkında düşünme şekli anlamına gelir. Bu makale insanların 'kişisel felsefeleri' hakkında değildir. Bu makale, filozoflar (düşünme yolları hakkında düşünen ve yazan insanlar) tarafından uzun süredir tartışılan fikirler hakkındadır.

Felsefi sorulardan biri de şudur: "Dünyada hiçbir makul insanın şüphe edemeyeceği kadar kesin olan herhangi bir bilgi var mıdır?". Filozoflar tarafından sorulan diğer sorular ise şunlardır:

Sokrates'in portresi, bir Yunan heykelinden Riyemz kopyası, Louvre MüzesiZoom
Sokrates'in portresi, bir Yunan heykelinden Riyemz kopyası, Louvre Müzesi

Tarih

'Felsefe' kelimesinin etimolojik anlamı 'bilgelik sevgisi'dir. Yunanca 'Philosophia' kelimesinden gelir; 'Philo' 'sevgili' ve 'Sophia' 'bilgelik' anlamına gelir.

Farklı zaman ve mekanlara ait farklı felsefe türleri vardır. Platon ve Aristoteles gibi bazı filozoflar Antik Yunan'dan gelmiştir. Konfüçyüs ya da Buddha ve Laozi gibi diğerleri ise Asya'dan gelmiştir. Ockhamlı William ya da Aziz Thomas Aquinas gibi bazı filozoflar ise Avrupa'da Orta Çağ'da yaşamıştır.

1600'ler, 1700'ler ve 1800'lerden filozoflar arasında Thomas Hobbes, René Descartes, John Locke, David Hume ve Immanuel Kant yer almaktadır. 1900'lü yılların filozofları arasında Søren Kierkegaard, Ludwig Wittgenstein ve Jean-Paul Sartre yer almaktadır.

Araştırma alanları

Felsefe, insanı ve dünyayı düşünerek ve sorular sorarak incelemektir. Bir bilim ve sanattır. Felsefe, gerçek şeyler hakkında cevaplar bularak ve "neden?" diye sorarak önemli soruları yanıtlamaya çalışır.

Bazen felsefe, din ve bilimle aynı soruları yanıtlamaya çalışır. Filozofların hepsi sorulara aynı yanıtları vermez. Birçok felsefe türü bilim ve dinin inançlarını eleştirir, hatta onlara saldırır.

Immanuel Kant, Saf Aklın Eleştirisi adlı eserinde aşağıdaki soruları sormuştur:

  1. Ne diyebilirim ki?
  2. Ne yapmalıyım?
  3. Ne umabilirim ki?
  4. İnsan nedir?

Bu sorulara verilen yanıtlar, felsefenin farklı alanlarını veya kategorilerini verir.

Felsefe kategorileri

Felsefe, sorduğu soruların türüne göre farklı gruplara ayrılabilir. Aşağıda gruplara ayrılmış soruların bir listesi bulunmaktadır. Bu sorulara verilen yanıtların olası bir listesi 'felsefe' olarak adlandırılabilir. Birçok farklı 'felsefe' vardır, çünkü bu soruların hepsinin farklı insanlara göre birçok farklı cevabı vardır. Bütün felsefeler aynı soruları sormaz. Bunlar genellikle Batı dünyasındaki filozoflar tarafından sorulan sorulardır:

Metafizik:

Metafizik bazen ontoloji (gerçek hayatın ve canlıların felsefesi), zihin felsefesi ve din felsefesi olarak ayrılır; ancak bu alt dallar birbirine çok yakındır.

Ontoloji:

  • Etrafımızda gördüğümüz dünya nedir? (Gerçeklik nedir?)
    • Dünyada gördüklerimizden ya da duyduklarımızdan daha fazlası var mı?
    • Eğer kimse bir şeyin olduğunu görmezse, bu onun olmadığı anlamına mı gelir?
    • Bir şeyin mümkün olduğunu söylemek ne anlama gelir? Başka dünyalar var mı?
  • İnsan olmanın ya da hayatta olmanın çok özel bir yanı var mı?
    • Eğer öyle değilse, neden bazı insanlar öyle olduğunu düşünüyor?
  • Uzay nedir? Zaman nedir?

Zihin felsefesi:

  • Akıl nedir?
  • Vücut nedir?
  • Bilinç nedir?
  • İnsanlar seçim yapabilirler mi, yoksa sadece bir şeyi yapmayı mı seçebilirler? (İnsanların özgür iradesi var mıdır?)
  • Kelimeleri veya fikirleri anlamlı kılan nedir? (Anlamlı kelimeler veya fikirler ile bunların ifade ettiği şeyler arasındaki ilişki nedir?)

Din felsefesi:

Epistemolojide:

  • Bilgi nedir?
  • Bir şeyi nasıl bilebiliriz?
  • Bilim nedir?
  • Gerçek nedir?

Etik olarak:

  • Doğru ve yanlış, iyi ve kötü nedir?
  • İnsanlar bazı şeyleri yapmalı, bazılarını yapmamalı mı?
  • Adalet nedir?

Estetikte:

  • Güzellik nedir? Bir kişi bir tablonun güzel olduğunu düşünürken, başka bir kişi o tablonun çirkin olduğunu düşünürse ne olur? Resim aynı anda hem güzel hem de çirkin olabilir mi?
  • Gerçek şeyler güzel midir?
  • İyi şeyler güzel midir?
  • Sanat nedir? Genellikle müzedeki bir heykelin sanat olduğunu düşünürüz. Eğer bir heykeltıraş kilden bir kaya heykeli yapar ve bunu müzeye koyarsa, pek çok kişi buna sanat diyecektir. Peki ya bir kişi yerden bir taş alırsa - o taş bir sanat eseri midir?

Mantıken:

  • Kullandığımız kelimeler ne anlama geliyor?
  • Bir şeyleri (özellikle de fikirleri) sadece tek bir anlamı olacak şekilde nasıl söyleyebiliriz?
  • Tüm fikirler dil kullanılarak ifade edilebilir mi?
  • Bir argümanın öncülünün doğruluğu sonucunun doğruluğunu nasıl etkiler?
  • Nasıl doğru muhakeme yapabiliriz?

Aksiyolojide:

  • Neyin değeri vardır?
  • Zaman gerçekten para mıdır? Yoksa biz mi öyle yaptık?
  • Sevginin, güzelliğin ya da adaletin herhangi bir değeri var mı?

Diğer bölümler eskatoloji, teleoloji ve teolojiyi içerir. Geçmiş yüzyıllarda doğa bilimleri felsefeye dahil edilmiş ve "doğa felsefesi" olarak adlandırılmıştır.

Felsefe iyi mi kötü mü?

Felsefenin bir yararı var mı? Çok az insan buna itiraz edecektir. Felsefenin iyi bir şey olduğunu iddia etmek kolaydır, çünkü insanların daha net düşünmelerine yardımcı olur. Felsefe insanların dünyayı ve insanların davranış ve düşünce biçimlerini anlamalarına yardımcı olur. Filozoflar felsefi sorular sormanın faydalı olduğuna inanır çünkü bu sorular bilgelik getirir ve insanların dünya ve birbirleri hakkında bilgi edinmesine yardımcı olur. Hatta bazı filozoflar "Felsefe iyi midir kötü müdür?" sorusunun başlı başına felsefi bir soru olduğunu iddia edebilir.

Bununla birlikte, bazı insanlar felsefenin zararlı olduğunu düşünür, çünkü felsefe özgür düşünceyi teşvik eder ve genellikle başkalarının sahip olduğu inançları sorgular. Örneğin, bazı varoluşçu görüşler gibi felsefeler, bizim uydurduğumuz veya icat ettiğimiz anlam dışında hayatın veya insan varlığının bir anlamı olmadığını söyler. Bazı dinlere mensup insanlar varoluşçuluğun inançlarına katılmamaktadır.

Fizik, biyoloji ve kimya da dahil olmak üzere tüm ana bilim dallarının başlangıçta felsefe olarak kabul edilen disiplinler olduğu unutulmamalıdır. Doğa hakkındaki spekülasyon ve analizler geliştikçe bu konular da dallanıp budaklanmıştır. Bu bugün bile devam eden bir süreçtir; psikoloji sadece geçtiğimiz yüzyılda ayrılmıştır. Günümüzde bilinç çalışmaları, karar teorisi ve uygulamalı etik gibi konular felsefeden giderek daha fazla bağımsızlık kazanmıştır. Bu nedenle felsefe, yeni bilim türleri ürettiği için yararlı görünmektedir.

Filozoflar ne yapar

Filozoflar fikirler (kavramlar) hakkında sorular sorarlar. Bu sorulara yanıt bulmaya çalışırlar. Bazı düşünürler, sahip oldukları fikirleri en iyi tanımlayan kelimeleri bulmakta çok zorlanırlar. Bu sorulardan bazılarına yanıt bulduklarında filozoflar genellikle aynı sorunu yaşarlar; buldukları yanıtları diğer insanlara en iyi nasıl anlatacakları. Kullandıkları kelimelerin anlamlarına bağlı olarak cevaplar da değişir.

Bazı filozoflar, üniversiteler veya kolejler için çalışan tam zamanlı düşünürlerdir (akademisyen olarak adlandırılırlar). Bu filozoflar felsefe hakkında kitaplar ve makaleler yazar ve üniversite ya da kolej öğrencilerine felsefe dersleri verirler.

Diğer filozoflar ise boş zamanlarında felsefe üzerine düşünen "hobi" düşünürleridir. Az sayıda hobi düşünürü felsefe hakkında o kadar çok düşünmüştür ki felsefe dergileri için makaleler yazabilmektedir. Diğer insanlar felsefeye başka bir meslekten yaklaşırlar. Örneğin, rahipler, sanatçılar ve bilim insanları felsefi fikirler ve sorular hakkında düşünebilirler.

Çoğu filozof soru sorarak ve bir sorunun ne anlama geldiğini anlamalarına yardımcı olacak kelimelerin iyi tanımlarını (anlamlarını) arayarak çalışır.

Bazı filozoflar bir soruyu yanıtlamak için gereken tek şeyin o sorunun ne anlama geldiğini bulmak olduğunu söyler. Felsefi soruları (yukarıdakiler gibi) zorlaştıran tek şey, insanların ne anlama geldiklerini gerçekten bilmemeleridir. Ludwig Wittgenstein buna inanıyordu.

Filozoflar bir noktaya değinmek için genellikle hem gerçek hem de hayali örnekler kullanırlar. Örneğin, iyi veya kötü bir insanın nasıl olduğunu düşündüklerini göstermek için gerçek veya kurgusal bir kişi hakkında yazabilirler.

Bazı filozoflar bir soruyu yanıtlamanın en basit yolunu arar ve bunun muhtemelen doğru yanıt olduğunu söyler. Bu, Occam'ın usturası olarak adlandırılan bir süreçtir. Diğerleri ise sorulara verilen karmaşık yanıtların da doğru olabileceğine inanır. Bir felsefi sorun örneği için Tanrı paradoksuna bakınız.

Filozoflar sorunları çözmek ve soruları yanıtlamak için mantığı kullanırlar. Mantıksal tutarlılık, kabul edilebilir herhangi bir teorinin temel taşıdır. Bir teoriye katılmayan filozoflar genellikle teoride mantıksal bir çelişki bulmaya çalışacaktır. Eğer bir çelişki bulurlarsa, bu onlara o teoriyi reddetmek için bir neden verir. Eğer bir tutarsızlık bulamazlarsa, filozof teorinin kabul edilemez ya da saçma bir sonuca götürdüğünü gösterebilir. Bu ikinci yaklaşım genellikle reductio ad absurdum olarak adlandırılır.

Bazı filozoflar

Burada listelenen kişiler sosyal veya siyasi kampanyacılardan ziyade gerçek filozoflar olmalıdır. Listelerin eksiksiz olması amaçlanmamıştır.

Antik Yunan filozofları

  • Epikuros

Daha sonraki Avrupa/Batı filozofları

Modern Avrupalı ve Amerikalı filozoflar

Asyalı/Doğulu filozoflar

Sorular ve Yanıtlar

S: Felsefenin tanımı nedir?


C: Felsefe, temelde yatan şeylerin incelenmesidir. Şeylerin nedenlerini veya temellerini ve nasıl olmaları gerektiğini anlamaya çalışır.

S: "Philosophia" ne anlama gelir?


C: "Philosophia" Antik Yunancada "bilgelik sevgisi" anlamına gelen bir sözcüktür.

S: Felsefe alanında kimler çalışır?


C: Felsefe alanında çalışan kişiye filozof denir.

S: Bir filozof ne iş yapar?


C: Filozof bir tür düşünür ve araştırmacıdır.

S: Felsefe, filozoflar tarafından önerilen bir grup fikir veya yaşam biçimini de ifade edebilir mi?


C: Evet, olabilir. Felsefe, filozoflar tarafından önerilen bir grup fikir veya yaşam biçimi anlamına da gelebilir.


S: Felsefe hakkında nasıl düşünebiliriz?


C: Felsefeyi dünya, evren ve toplum hakkında düşünmenin bir yolu olarak düşünebiliriz.

S: Geçmiş zamanlarda doğa bilimleri felsefenin bir parçası mıydı?


C: Evet, geçmişte doğa bilimleri felsefenin bir parçası olarak görülüyordu.

AlegsaOnline.com - 2020 / 2023 - License CC3