Fosil
Fosil, eski bir canlının kalıntıları veya izleridir.
Hayvan, bitki veya protist fosilleri tortul kayalarda meydana gelir.
Tipik bir fosilde, vücut formu korunur, ancak vücudu oluşturan orijinal moleküllerin yerini kalsiyum karbonat (CaCO3 ) veya silika (SiO2 ) gibi bazı inorganik maddeler almıştır. Fosil, kaya gibi hissedilir ve kayadan yapılmıştır. Mineralize olmuş veya taşlaşmıştır (kelimenin tam anlamıyla kayaya dönüşmüştür).
Fosil, çok eski bir çağın fosilleşmiş çamurunda kalan bir canlının izi veya izlenimi de olabilir.
Bazı organizmalar iyi fosilleşir, bazıları ise fosilleşmez. En yaygın fosiller, sert maddeler üreten organizmaların geride bıraktıklarıdır. Yumuşakçaların (istiridye ve salyangoz gibi) ve artık nadir bulunan brakiyopodların (kandil kabuğu olarak da bilinir) sert, kalsitik kabukları bunlara örnektir. Denizde yaşayan bu kabuklu deniz hayvanları, yeryüzünde birçok fosilli (yani fosil içeren) kireçtaşı katmanı oluşturmuştur.
Yumuşak vücutlu organizmalar özel durumlarda fosilleşebilir: Ediacaran biyotası buna iyi bir örnektir.
Halk arasında en iyi bilinen fosiller, tarih öncesi dev dinozorlara ait olanlardır. Bu devasa, antik sürüngenlerin fosilleşmiş kemikleri ve fosilleşmiş izleri birçok doğa tarihi ve yer bilimleri müzesinde görülebilir.
Fosillerin jeologlar ve biyologlar tarafından incelenmesi paleontoloji olarak bilinir. Eğer çalışma canlıları ekolojik bağlamlarına yerleştiriyorsa buna paleobiyoloji denir.
Her biri yaklaşık 1,5 cm çapında üç küçük ammonit fosili
Yaklaşık 444 milyon yıl önce yaşamış bir trilobit fosili
Bolivya, Güney Amerika'dan Alt Proterozoik stromatolitler. Bunlar siyanobakteriler tarafından üretilmiştir. Kaya boyunca cilalı dikey kesit
Kehribar içinde hapsolmuş bir sivrisinek ve bir sinek
En erken Üst Kretase'den fosil çekirge, ~95 milyon yıl önce, Santana Formasyonu, Brezilya
Özel koruma altındaki yerler
Fosillerin dikkat çekici ayrıntılarla veya çok sayıda bulunduğu bazı alanlar vardır. Paleontologlar bu alanları Almanca Lagerstätten terimiyle adlandırmaktadır. Los Angeles'taki La Brea katran çukurları böyle bir yerdir. Bavyera'daki Solnhofen kireçtaşı ocakları da öyle.
Fosil türleri
Mikroskobik veya çok küçük fosiller "mikrofosil" olarak adlandırılırken; deniz kabukları ve memeliler gibi daha büyük, makroskobik fosiller "makrofosil" olarak adlandırılır. Fosilleşmiş organizmalara benzeyen, ancak aslında fosil olmayan doğal taşlara "yalancı fosil" denir.
Fosillerin çoğu organizmaların sert kısımlarından oluşsa da, tarih öncesi yaşamın dolaylı işaretleri de vardır. Bir solucanın izi veya bir hayvanın ayak izi gibi örnekler oldukça yaygındır. Bunlar iz fosiller olarak bilinir. Fosilleşmiş dışkı, dışkı veya gübre koprolit olarak bilinir. Tarih öncesi organizmaların kimyasal izlerine kemofosil denir. Tarih öncesi insanlar tarafından yapılmış nesnelere artefakt denir.
Yumuşak vücutlu hayvanların kalıntıları yok olduğunda bile, kalıcı olarak kalan izler, kalıplar veya karbon izleri olabilir. Dolayısıyla, özel durumlarda, küçük, yumuşak omurgasız hayvanların bile fosillerine sahibiz.
Bazen bir fosil kuruluk (kuruma), donma veya çam reçinesi sonucu oluşur. Mumyalanmış hayvanlar, buzla kaplı yünlü mamutlar ve böcek dolu kehribar bu tür fosillere örnektir.
Ancak yaşayan fosiller aslında fosil değildir. Bunun yerine, milyonlarca yıl önceki tarih öncesi atalarına çok benzeyen günümüz organizmalarıdır. Ginkgo ağacı, coelacanth ve at nalı yengeci buna iyi birer örnektir.
Fosillerin erken fark edilmesi
Bilim öncesi birçok insan fosilleri fark etmiştir, ancak hepsi bunların canlıların kalıntıları olduğunu düşünmemiştir. Belki de düşüncelerini kayıt altına alan ilk kişi Antik Yunan filozofu Xenophanes (yaklaşık MÖ 570-MÖ 470) olmuştur.p387 Onun fikirleri daha sonraki yazarlar tarafından rapor edilmiştir:
"Kabuklar toprağın ortasında ve dağların üzerinde bulunur. Siraküza'nın taş ocaklarında balık ve deniz yosunu izleri; Paros'ta bir taşın derinliğinde defne yaprağı izi ve Malta'da deniz canlılarının yassılaşmış şekli [bulunmuştur]. Bunların, uzun zaman önce her şey çamurla kaplıyken oluştuğunu ve izlerin çamur içinde kuruduğunu söylüyor". Guthrie s387
Bu fikirler 17. yüzyılda Avrupa'da yeniden keşfedilmiştir. Hollanda'da Nicolas Steno ve Londra'daki Royal Society'de Robert Hooke fosiller hakkında yazılar yazdı ve konferanslar verdi. 18. yüzyılda fosil koleksiyonculuğu başladı ve jeoloji üzerine ciddi düşünceler ilerleme kaydetmeye başladı. 19. yüzyılda jeoloji modern bir bilim haline geldi ve fosiller evrim teorisinde rol oynadı.
İlgili sayfalar
- Yok Oluş
- Evrim
- Paleontoloji
- Dünya tarihi
- Yok olma olaylarının listesi
- Lagerstätten
Sorular ve Yanıtlar
S: Fosil nedir?
C: Fosil, mineralize olmuş veya taşlaşmış (kelimenin tam anlamıyla kayaya dönüşmüş) eski bir canlının kalıntıları veya izidir. Kemikler, kabuklar, dış iskeletler, hayvanların veya mikropların taş izleri, kehribar içinde korunmuş nesneler, saç, taşlaşmış odun, petrol, kömür ve DNA kalıntıları olabilir.
S: Fosiller nasıl oluşur?
C: Fosiller, eski bir canlının vücut formu korunduğunda, ancak vücudu oluşturan orijinal moleküllerin yerini kalsiyum karbonat (CaCO3) veya silika (SiO2) gibi bazı inorganik maddeler aldığında oluşur.
S: Fosil olarak en yaygın ne tür organizmalar bulunur?
C: En yaygın fosiller yumuşakçalar (istiridye ve salyangozlar) ve brakiyopodlar (kandil kabukları) gibi sert maddeler üreten organizmaların geride bıraktıklarıdır.
S: Fosil olarak bulunan yumuşak vücutlu organizma örnekleri var mıdır?
C: Evet. Yumuşak vücutlu organizmalar özel durumlarda fosilleşebilir - örneğin Ediacaran biyotası.
S: İnsanlar fosillere bakarken neyi incelerler?
C: Fosilleri inceleyen insanlar paleontolog olarak bilinir. Eğer canlıları ekolojik bağlamlarına oturturlarsa buna paleobiyoloji denir.
S: Fosillerin ünlü örnekleri var mı?
C: Evet. Halk tarafından en iyi bilinen fosiller tarih öncesi dev dinozorlara ait olanlardır - fosilleşmiş kemikleri ve izleri dünya çapında birçok müzede görülebilir.
