Esperanto

Tarih

Zamenhof'un çocukluğu

L. L. Zamenhof Esperanto'yu yarattı. O zamanlar Rus İmparatorluğu'nda olan ama şimdi Polonya'da bulunan Białystok'ta büyüdü. Białystok'taki insanlar birçok dil konuşuyordu. Zamenhof orada yaşayan etnik gruplar (Ruslar, Polonyalılar, Almanlar ve Yahudiler) arasındaki çatışmalara tanık oldu. Ortak bir dilin olmamasının bu çatışmalara neden olduğunu düşündü ve insanların paylaşabileceği ve uluslararası alanda kullanabileceği bir dil yaratmaya başladı. Bu dilin ulusal dillerden farklı olması gerektiğini düşündü. Kültürel olarak tarafsız ve kolay öğrenilebilir olmasını istedi. İnsanların bu dili ulusal dillerle birlikte öğrenmesi ve Esperanto'yu farklı ana dillere sahip insanlar arasında iletişim için kullanması gerektiğini düşündü.

İlk denemeler

Zamenhof ilk olarak Latinceyi yeniden kullanıma sokmayı düşündü. Her ne kadar okulda öğrenmiş olsa da, normal kullanım için çok zor olduğunu fark etti. Ayrıca İngilizce öğrenmiş ve dillerde fiillerin kişi ya da sayıya göre çekimlenmesine gerek olmadığını anlamıştı. Bir keresinde iki Rusça kelime gördü: швейцарская (resepsiyon, швейцар'dan türetilmiş - resepsiyonist) ve кондитерская (şekerleme, кондитер'den türetilmiş - şekerlemeci). Sonu aynı olan bu kelimeler ona bir fikir verdi. Düzenli önek ve soneklerin, bir iletişim için ihtiyaç duyulacak kelime köklerinin sayısını azaltabileceğine karar verdi. Zamenhof kök kelimelerin tarafsız olmasını istedi, bu yüzden Roman ve Cermen dillerinden kelime kökleri kullanmaya karar verdi. Bu diller o dönemde dünyanın pek çok yerindeki okullarda öğretiliyordu.

Son versiyonun oluşturulması

Zamenhof ilk projesi olan Lingwe uniwersala'yı (Evrensel Dil) 1878 yılında gerçekleştirdi. Ancak bir dil öğretmeni olan babası, oğlunun çalışmasını gerçekçi bulmadı. Bu yüzden orijinal çalışmayı imha etti. Zamenhof 1879 ve 1885 yılları arasında Moskova ve Varşova'da tıp eğitimi aldı. Bu günlerde yine uluslararası bir dil üzerinde çalıştı. 1887'de ilk ders kitabı Международный языкъ'yı ("Uluslararası Dil") yayınladı. Zamenhof'un Doktoro Esperanto ("Umut eden doktor") takma adına göre, birçok insan bu dili Esperanto olarak adlandırmaya başladı.

İlk değişim girişimleri

Zamenhof çok sayıda coşkulu mektup aldı. Mektuplarda insanlar dilde yapılacak değişiklikler için önerilerini yazdılar. Zamenhof tüm önerileri not etti. Bunları La Esperantisto dergisinde yayınladı. Bu dergide Esperanto konuşanlar değişiklikler hakkında oy kullanabiliyorlardı. Onları kabul etmediler. Derginin Rusya'da birçok abonesi vardı. Sonunda Lev Nikolayevich Tolstoy hakkındaki bir makale nedeniyle orada yasaklandı (durduruldu). Derginin yayınlanması bundan sonra sona erdi. Yeni dergi Lingvo Internacia onun yerini aldı.

Topluluğun gelişimi

Esperanto'nun hayatının ilk yıllarında insanlar onu sadece yazılı olarak kullandılar, ancak 1905'te Fransa'nın Boulogne-sur-Mer kentinde ilk (1.) Dünya Esperanto Kongresi'ni düzenlediler. Bu, Esperanto'nun uluslararası iletişimde ilk kayda değer kullanımıydı. Kongrenin başarısı nedeniyle, bugüne kadar her yıl (Dünya Savaşları yılları hariç) düzenlenmektedir.

Zamenhof, 1912 yılında Polonya'nın Kraków kentinde düzenlenen sekizinci (8.) Dünya Esperanto Kongresi sırasında hareket içindeki lider pozisyonundan istifa etti. Fransa'nın Paris kentinde yapılan onuncu (10.) Dünya Esperanto Kongresi, I. Dünya Savaşı'nın başlaması nedeniyle gerçekleşmedi. Bu kongreye yaklaşık 4000 kişi kaydoldu.

Dünya Savaşları Zamanları

Birinci Dünya Savaşı sırasında Dünya Esperanto Derneği'nin ana ofisi savaşta tarafsız olan İsviçre'deydi. Romain Rolland'ın desteğiyle Hector Hodler'in gönüllüler grubu İsviçre üzerinden düşman ülkeler arasında mektup gönderilmesine yardımcı oldu. Toplamda 200,000 vakaya yardımcı oldular.

Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra, insanların barış içinde yaşama arzusu nedeniyle Esperanto için yeni bir umut doğdu. Esperanto ve topluluğu o günlerde büyüdü. Savaştan sonraki ilk Dünya Kongresi 1920'de Hollanda'nın Lahey kentinde gerçekleşti. Avusturya'nın başkenti Viyana'da 1929 yılında bir Esperanto Müzesi açıldı. Bugün Avusturya Ulusal Kütüphanesi'nin bir parçasıdır.

İkinci Dünya Savaşı dilin bu büyümesini durdurdu. Birçok Esperantist savaşa gönderildi. Naziler Esperanto gruplarını dağıttı çünkü bu dili dünya çapındaki bir Yahudi komplosunun parçası olarak görüyorlardı. Birçok Esperanto konuşanı toplama kamplarında öldü. Sovyetler Birliği de Stalin'in lider olduğu dönemde Esperantistlere kötü davrandı.

Savaşlardan sonra

İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra birçok kişi Esperanto'yu destekledi. 80 milyon kişi Esperanto'nun Birleşmiş Milletler'de kullanılmasını destekleyen bir dilekçeyi imzaladı.

Her yıl Dünya Esperanto Kongresi, Uluslararası Esperanto Gençlik Kongresi ve SAT-Kongresi (Sennacieca Asocio Tutmonda - Dünya Gayri Milli Birliği toplantısı) gibi büyük Esperanto toplantıları düzenlerler.

1990 yılında Kutsal Makam, Esperanto dilinin ayinlerde özel bir izin olmaksızın kullanılmasına izin veren Norme per la celebrazione della Messa in esperanto belgesini yayınladı. Esperanto, Roma Katolik Kilisesi'nden böyle bir izin alan tek inşa edilmiş dildir.

Esperanto'nun birçok web sayfası, blogu, podcast'i ve videosu vardır. İnsanlar ayrıca Esperanto dilini sosyal medyada ve çevrimiçi tartışmalarda ve e-posta ve anlık mesajlaşma yoluyla özel iletişimlerinde de kullanmaktadır. Birçok (özellikle açık kaynak ve özgür yazılım) programın Esperanto dilinde kendi dil versiyonları vardır. İnternet radyo istasyonu Muzaiko 2011'den beri günde 24 saat Esperanto dilinde yayın yapmaktadır.

Esperanto'nun Rusça dilindeki ilk ders kitabı 1887'den.


L. L. Zamenhof ve Alfred Michaux'nun aileleri [fr] Birinci Dünya Esperanto Kongresi'nde, Boulogne


2006'da Xanten'de (Almanya) düzenlenen bir Esperanto toplantısına katılanların çoğu.

Esperanto hareketinin hedefleri

Zamenhof, uluslararası anlayışı artırmak için kolay bir dil yaratmak istedi. Esperanto'nun evrensel bir ikinci dil olmasını istiyordu. Başka bir deyişle, Esperanto'nun ulusal dillerin yerini almasını istemese de, dünya çapında insanların çoğunluğunun Esperanto konuşmasını istiyordu. Birçok Esperantist başlangıçta bu hedefi paylaştı. UNESCO Genel Kurulu 1954 yılında Esperanto'yu tanıdı. O zamandan beri Dünya Esperanto Derneği'nin UNESCO ile resmi ilişkileri var. Ancak, Esperanto hiçbir zaman Birleşmiş Milletler veya diğer uluslararası kuruluşlar tarafından seçilmedi ve yaygın olarak kabul edilen ikinci bir dil haline gelmedi.

Bazı Esperanto konuşanlar Esperanto'yu evrensel bir ikinci dil olarak kullanılmasından başka nedenlerden dolayı severler. Onlar Esperanto topluluğunu ve kültürünü severler. Esperanto kültürünü geliştirmek bu insanlar için bir hedeftir.

Esperanto'nun mevcut değerini evrensel kullanım potansiyelinden daha fazla önemseyen insanlar bazen Esperanto'da raŭmistoj olarak adlandırılır. Bu insanların fikirleri birlikte raŭmismo veya İngilizce'de "Raumism" olarak adlandırılabilir. Bu isimler Finlandiya'daki Rauma kasabasının adından gelmektedir. Uluslararası Esperanto Gençlik Kongresi 1980 yılında orada toplandı ve büyük bir açıklama yaptı. Esperanto'yu evrensel bir ikinci dil haline getirmenin ana hedefleri olmadığını söylediler.

Esperanto için Zamenhof'unkine daha çok benzeyen hedefleri olan insanlar bazen Esperanto'da finvenkistoj olarak adlandırılır. Bu isim, "nihai zafer" anlamına gelen bir Esperanto deyimi olan fina venko'dan gelmektedir. Dünya üzerindeki neredeyse herkesin ikinci dil olarak Esperanto konuştuğu teorik bir geleceği ifade eder.

Prag Manifestosu (1996) Esperanto hareketinin sıradan insanlarının ve ana organizasyonu olan Dünya Esperanto Birliği'nin (UEA) fikirlerini belirtir.

Alman kasabası Herzberg am Harz 12 Temmuz 2006'dan beri die Esperanto-Stadt/la Esperanto-urbo ("Esperanto kasabası") takma adını kullanmaktadır. Ayrıca ilkokullarda bu dili öğretmekte ve Polonya'daki kardeş şehir Góra ile birlikte Esperanto dilini kullanarak bazı diğer kültürel ve eğitsel etkinlikler düzenlemektedirler.

Esperanto, Roma Katolik Kilisesi'nin ayin dili olarak kabul ettiği tek inşa edilmiş dildir. Bu dilde ayin yapılmasına izin verilmekte ve Vatikan Radyosu her hafta Esperanto dilinde yayın yapmaktadır.

Papa John Paul II, Esperanto Missal ve Lectionary'yi Esperanto Katolikler örgütünden devralır.

Esperanto kültürü

Birçok insan Esperanto'yu diğer ülkelerdeki Esperantistlerle posta, e-posta, bloglar veya sohbet odaları aracılığıyla iletişim kurmak için kullanır. Bazıları diğer Esperantistlerle buluşmak ve Esperanto dilinde konuşmak için başka ülkelere seyahat eder.

Toplantılar

Esperantistlerin yıllık toplantıları vardır. En büyüğü, her yıl farklı bir ülkede düzenlenen Universala Kongreso de Esperanto'dur ("Dünya Esperanto Kongresi"). Son yıllarda 60 veya daha fazla ülkeden yaklaşık 2,000 kişi katılmıştır. Gençler için Internacia Junulara Kongreso ("Uluslararası Esperanto Gençlik Kongresi") vardır.

Esperanto toplantıları sırasında birçok farklı kültürel etkinlik gerçekleşir: Esperanto müzisyenlerinin konserleri, dramalar, diskolar, ev sahibi ülkenin kültürünün ve katılımcıların ülkelerinin kültürlerinin sunumları, konferanslar, dil kursları vb. Esperanto toplantılarının yapıldığı yerde, Esperanto konuşan çalışanların bulunduğu bir pub, çay salonu, kitapçı vb. de vardır. Aktivitelerin ve olanakların sayısı toplantının büyüklüğüne veya temasına bağlıdır.

Edebiyat

Esperanto dilinde yazılmış kitaplar ve dergiler var. İncil (ilk kez 1926'da) ve Shakespeare'in oyunları gibi ünlü eserler de dahil olmak üzere, birçok edebiyat diğer dillerden Esperanto'ya çevrilmiştir. Daha az ünlü eserler de Esperanto diline çevrilmiştir ve bunlardan bazılarının İngilizce çevirileri yoktur.

Örneğin önemli Esperanto yazarları: Trevor Steele (Avustralya), István Nemere (Macaristan) ve Mao Zifu (Çin). William Auld Esperanto dilinde şiir yazan İngiliz bir yazar ve Esperanto PEN Merkezi'nin (Uluslararası PEN'in Esperanto bölümü) onursal başkanıydı. Bazı kişiler onu Nobel Edebiyat Ödülü için önermiştir.

Müzik

Esperanto'da halk şarkıları, rock müzik, kabare, solo şarkıcılar için şarkılar, korolar ve opera dahil olmak üzere farklı türlerde müzik vardır. Aktif Esperanto müzisyenleri arasında örneğin İsveçli sosyo-eleştirel müzik grubu La Perdita Generacio, Oksitan şarkıcı JoMo, Finli grup Dolchamar, Brezilyalı grup Supernova, Frizyalı grup Kajto veya Polonyalı şarkıcı-söz yazarı Georgo Handzlik bulunmaktadır. Ayrıca aralarında Elvis Costello ve Amerikalı şarkıcı Michael Jackson'ın da bulunduğu bazı popüler müzik yazarları ve sanatçıları Esperanto dilinde şarkılar kaydetmiş, bu dilden esinlenerek şarkılar bestelemiş veya tanıtım materyallerinde kullanmışlardır. Warner Bros. tarafından Kasım 1996'da İspanya'da yayınlanan Esperanto albümünden bazı şarkılar - tamamı Esperanto dilinde - İspanyol plak listelerinde yüksek bir konuma ulaştı; benzer şekilde, 1999'da Almanya'da hip-hop müzik grubu Freundeskreis Esperanto single'ları ile ünlendi. Esperanto dilinde metinleri olan orkestra ve koro için klasik eserler Lou Harrison'un La Koro Sutro ve David Gaines'in The First Symphony eserleridir. Fransa'nın Toulouse kentinde Esperanto müzik üreten Vinilkosmo bulunmaktadır. Ana internet Esperanto şarkı kitabı KantarViki'de Mayıs 2013 itibariyle hem orijinal hem de çevrilmiş 3,000 şarkı bulunmaktadır.

Tiyatro ve film

Carlo Goldoni, Eugène Ionesco ve William Shakespeare gibi farklı yazarların dramalarını Esperanto dilinde de oynuyorlar. Film yapımcıları bazen filmlerin arka planında Esperanto dilini kullanırlar, örneğin Charlie Chaplin'in Büyük Diktatör filminde, aksiyon filmi Blade: Trinity'de veya komedi bilim kurgu televizyon dizisi Red Dwarf'ta. Esperanto dilinde uzun metrajlı filmler çok yaygın değildir, ancak Esperanto temalı yaklaşık 15 uzun metrajlı film vardır.

1966 yapımı Incubus filmi, diyaloglarının sadece Esperanto dilinde olması nedeniyle dikkate değerdir. Bugün bazı insanlar farklı filmlerin altyazılarını Esperanto diline çevirmektedir. Verda Filmejo web sitesi bu altyazıları toplamaktadır.

Radyo ve televizyon

Brezilya, Çin, Küba ve Vatikan'daki radyo istasyonları Esperanto dilinde düzenli programlar yayınlamaktadır. Diğer bazı radyo programları ve podcastler internette mevcuttur. İnternet radyo istasyonu Muzaiko, Temmuz 2011'den beri günde 24 saat internet üzerinden Esperanto programları yayınlamaktadır. 2005 ve 2006 yılları arasında Esperanto dilinde bir uluslararası televizyon projesi olan "Internacia Televido" da vardı. Esperanto TV 5 Nisan 2014'ten beri Avustralya'nın Sidney kentinden internet üzerinden yayın yapmaktadır.

İnternet

İnternette farklı konular hakkında Esperanto dilinde birçok çevrimiçi tartışma var. Esperanto dilinde birçok web sitesi, blog, podcast, video, televizyon ve radyo istasyonu vardır (yukarıya bakınız). Google Translate 22 Şubat 2012'den beri 64. dil olarak Esperanto'dan ve Esperanto'ya çevirileri desteklemektedir.

Esperantistlerin ve Esperanto kuruluşlarının web siteleri ve bloglarının yanı sıra, Esperanto Wikipedia (Vikipedio) ve Wikimedia Vakfı'nın Esperanto dil sürümüne sahip olan veya Esperanto kullanan diğer projeleri (Wikibooks, Wikisource, Wikinews, Wikimedia Commons ve Wikidata) de vardır. İnsanlar ayrıca Facebook, Diaspora ve diğer web siteleri gibi sosyal ağların Esperanto versiyonunu da kullanabilirler.

Bazı bilgisayar programlarının Esperanto versiyonu da vardır, örneğin web tarayıcısı Firefox ve ofis paketi (bir ofiste kullanılmak üzere program seti) LibreOffice.

2009'da Uluslararası Esperanto Gençlik Kongresi sırasında Prag Kalesi'ne yapılan gezinin katılımcıları


Medya oynatın i.d.c. tarafından seslendirilen Esperanto şarkı La fina venk' için video klip.


Svitavy (Çek Cumhuriyeti) öğrenci tiyatrosu DOMA, 2012 yılında Karel Čapek'in R.U.R. adlı dramasını Esperanto dilinde oynadı.


Wikipedia'nın 2012 yılında Esperanto dilindeki ana sayfası.

Dil

Esperanto, Latince, Rusça ve Fransızca gibi birçok doğal dilden gramer ve kelimeler kullanır. Esperanto'daki morfemler (bir kelimenin anlamı olabilecek en küçük parçaları) değiştirilemez ve insanlar bunları birçok farklı kelimede birleştirebilir. Dil, Çince gibi izole edici dillerle (bir cümlenin anlamını değiştirmek için kelime sırasını kullanırlar) ortak özelliklere sahipken, Esperanto kelimelerinin iç yapısı Türkçe, Svahili ve Japonca gibi eklemeli dillerle (bir kelimenin anlamını değiştirmek için ekler kullanırlar) ortak özelliklere sahiptir.

Alfabe

Esperanto alfabesi Latin harflerine dayanmaktadır. Diyakritikli altı harfi vardır: ĉ, ĝ, ĥ, ĵ, ŝ (sirkumfleks ile) ve ŭ (breve ile). Alfabede q, w, x veya y harfleri yoktur.

28 harfli alfabe:

Esperanto alfabesi

Sayı

1

2

3

4

5

6

8

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

Büyük harf

A

B

C

Ĉ

D

E

F

G

Ĝ

H

Ĥ

I

J

Ĵ

K

L

M

N

O

P

R

S

Ŝ

T

U

Ŭ

V

Z

Küçük mektup

a

b

c

ĉ

d

e

f

g

ĝ

h

ĥ

i

j

ĵ

k

l

m

n

o

p

r

s

ŝ

t

u

ŭ

v

z

IPA fonem

a

b

t͡s

t͡ʃ

d

e

f

ɡ

d͡ʒ

h

x

i

j=i̯

ʒ

k

l

m

n

o

p

r

s

ʃ

t

u

w=u̯

v

z

• A, babadaki a gibidir
• B, oğlanın b'si gibi.
• C, pizzadaki zz gibidir.
• Ĉ sandalyedeki ch gibidir
• D, köpekteki d gibi
• E, yumurtadaki e gibidir
• F çiçekteki f gibidir
• G, go'daki g gibi
• Ĝ reçeldeki j gibi
• H baldaki h gibi
• Ĥ İskoç loch'undaki ch gibi
• İçinde ben varım.
• J, evet'teki y gibi
• Ĵ ölçü olarak s gibidir
• K, kraldaki k gibi
• L, görünüşteki l gibidir
• M, man'deki m gibi
• N, no'daki n gibi
• O, açıktaki o gibidir
• P, turtadaki p gibidir
• R, yoldaki r gibidir ancak yuvarlanır (İspanyolca, İtalyanca, Arapça, Rusça'da olduğu gibi trillenir)
• S, basitçe s gibidir
• Ŝ koyunlardaki ş gibidir
• T, ağaçtaki t gibidir
• U boğa gibi
• Ŭ kuyudaki w gibi
• V, mağaradaki v gibidir
• Z, onunkindeki s gibi.

Diyakritiklerin yazılması

Dünya Unicode'u kullansa bile, aksan işaretli harfler (Unicode Standardının "Latince Genişletilmiş A" bölümünde bulunur) kullandığımız klavyelerde bulunmadığı için baskıda ve bilgisayarda sorunlara neden olabilir.

Bu sorunun iki çözümü vardır ve her ikisi de aksanlı harfler için digraflar kullanır. Esperanto'nun mucidi Zamenhof, ĉ, ĝ, ĥ, ĵ, ŝ ve ŭ harflerini sırasıyla ch, gh, hh, jh, sh ve u ile değiştiren bir "h-sistemi" geliştirmiştir. ĉ, ĝ, ĥ, ĵ, ŝ ve ŭ yerine sırasıyla cx, gx, hx, jx, sx ve ux yazan daha yeni bir "x-sistemi" de kullanılmıştır.

Esperanto alfabesini destekleyen bilgisayar klavyeleri vardır, örneğin Microsoft Windows, Mac OS X ve Linux için Amiketo, Windows Phone için Esperanta Klavaro ve Android için Gboard & AnySoftKeyboard.

Kelime örnekleri

• Roman dillerinden

• Latince: abio (köknar), sed (ama), okulo (göz), akvo (su)
• Fransızca: dimanĉo (Pazar), frapi (vurmak), ĉevalo (at)
• İtalyanca: ĉielo (gökyüzü), fari (yapmak), voĉo (ses)
• daha fazla Roman dilinden: facila (kolay, basit), fero (demir), tra (içinden), verda (yeşil)

• Cermen dillerinden

• Almanca'dan: baldaŭ (kısa sürede), bedaŭri (pişman olmak), jaro (yıl), nur (sadece)
• İngilizceden: birdo (kuş), ŝarko (köpekbalığı), jes (evet)
• daha fazla Cermen dilinden: fiŝo (balık), fremda (yabancı), ofta (sık)

• Slav dillerinden

• Lehçe: ĉu (evet/hayır soruları için kullanılan sözcük)
• Rusça: barakti (savaşmak), vosto (kuyruk)
• Çekçe: ne (hayır, değil), roboto (robot), ĉerpi (pompalamak)
• daha fazla Slav dilinden: krom (hariç), celo (bitirmek, gol, hedef)

• diğer Hint-Avrupa dillerinden

• Yunanca: hepato (karaciğer), kaj (ve), biologio (biyoloji), politiko (siyaset)
• Litvanca: du (iki), tuj (bir kerede)
• Sanskritçe: budho (buda), nirvano (Nirvana), pado (yol, yolak)

• Fin-Ugor dillerinden

• Fince'den: saŭno (sauna)
• Macarca: ĉardaŝo (Csárdás - Macar ulusal dansı), ĉuro (semen)

• Sami dillerinden

• İbranice'den: kabalo (Kabala)
• Arapça: aŭ (veya)

• diğer dillerden

• Japonca: cunamo (tsunami), zeno (Zen)
• Çince'den: tofuo (tofu), teo (çay)
• Hawaii dilinden: vikio (wiki)

Esperanto alfabesinin basılı ve el yazısı harfleri.


İnsanlar genellikle Esperanto'nun bir dil bulmacası olduğunu söylerler.

Dilbilgisi

Esperanto'nun gramerinin (dil kuralları) basit olması amaçlanmıştır. Esperanto'daki kurallar asla değişmez ve her zaman aynı şekilde uygulanabilir.

Makaleler

Esperanto'da sadece belirli artikel la (İngilizce'deki "the" ile aynı şey) vardır ve belirsiz artikel (İngilizce'deki "a" veya "an" ile aynı şey) yoktur. Belirli artikeli, hakkında daha önce bir şey söyledikleri şeyler hakkında konuşurken kullanırlar.

İsimler ve sıfatlar

	Nominatif	Akuzatif
Tekil	-o	-üzerinde
Çoğul	-oj	-ojn

İsimler -o ile biter. Örneğin, patro baba anlamına gelir. Bir ismi çoğul yapmak için -j ekleyin. Örneğin: patroj babalar anlamına gelir.

	Nominatif	Akuzatif
Tekil	-a	-an
Çoğul	-aj	-ajn

Sıfatlar -a ile, zarflar -e ile biter, örneğin granda büyük, bona iyi, bone iyi anlamına gelir.

İsim ve sıfatlarda -n eki doğrudan nesnenin (Akuzatif durum) işaretidir. Örneğin:

• Mi vidas vin. - Seni görüyorum.
• Li amas ŝin. - Onu seviyor.
• Ili havas belan domon. - Güzel bir evleri var.

Sıfatlarda ve zarflarda karşılaştırma pli (daha) ve plej (en) sözcükleriyle yapılır. Örneğin:

• pli granda - daha büyük
• plej granda - en büyük
• pli rapide - daha hızlı
• plej rapide - en hızlı

Zamirler

		Tekil	Çoğul
Birinci şahıs		mi (I)	ni (biz)
İkinci kişi		ci (sen tekil)	vi (siz tekil veya çoğul)
Üçüncü Şahıs	Erkeksi	li (o)	ili (onlar)
	Kadınsı	ŝi (o)
	Kısırlaştırılmış	ĝi (it)
Belirsiz		oni ("bir")
Refleksif		si (self)

• Kişi zamirleri şunlardır: mi - ben, ci - sen tekil, li - o, ŝi - o, ĝi - o, ni - biz, vi - siz tekil veya çoğul, ili - onlar, oni - bir/onlar, si (öz). Oni zamiri belirsiz özne için kullanılır (Almancadaki man gibi). Ci zamiri sen anlamına gelir ancak insanlar bunu pek kullanmaz. Bunun yerine neredeyse sadece vi'yi tekil olarak you ya da çoğul olarak you all şeklinde kullanırlar.
• İyelik zamirleri bir şahıs zamirine -a eki eklenerek yapılır: mia - benim, cia - senin tekil, lia - onun, ŝia - onun, ĝia - onun, nia - bizim, via - senin çoğul, ilia - onların. İnsanlar iyelik zamirlerini sıfatlar gibi kullanırlar.
• Akuzatif durum (-n eki) zamirlerde de kullanılır: min - ben, cin - sen, lin - o, ŝin - o, ĝin - o, nin - biz, vin - siz veya hepiniz, ilin - onlar. ci ile belirtildiği gibi, cin modern Esperanto konuşmalarında çok nadiren kullanılır.

Yani, Esperanto dilinde birinin kaç yaşında olduğunu söylemek için şöyle demeniz yeterli:

• Lia aĝo estas dudek = O yirmi (20) yaşında. (kelimesi kelimesine: Onun yaşı yirmi (20). )

Fiiller

	Gösterge niteliğinde ruh hali	Aktif katılımcı	Edilgen katılımcı	Mastar	Jussive ruh hali	Koşullu ruh hali
Geçmiş zaman	-is	-içeri-	-it-	-i	-u	-Biz
Şimdiki zaman	-gibi	-ant-	-at-
Gelecek zaman	-os	-üzerinde-	-ot-

Fiiller şimdiki zamanda olduklarında -as ile biterler. İngilizcede I am, you are, he is kullanılır. Fakat Esperanto'da am, are, is için sadece bir kelime vardır - estas. Benzer şekilde, kuras koşmak veya koşmak anlamına gelebilir. Mastarlar -i ile biter. Örneğin, esti olmak anlamına gelir, povi yapabilmek anlamına gelir. Geçmiş zaman yapmak kolaydır - her zaman -is ekini ekleyin. Gelecek zaman yapmak için -os ekleyin. Örneğin:

• kuri - koşmak
• mi kuras - Koşuyorum
• vi kuras - sen koş
• li kuris - o koştu
• ĝi kuros - koşacak

Birçok kelime başına mal eklenerek zıt anlamlı hale getirilebilir.

• bona = iyi. malbona = kötü
• bone = iyi, malbone = kötü
• granda = büyük, malgranda = küçük
• peza = ağır, malpeza = hafif

Kuralları gösteren cümle örnekleri:

• Mi povas kuri rapide. = Hızlı koşabilirim.
• Vi ne povas kuri rapide. = Hızlı koşamazsın.
• Mi estas knabo. = Ben bir çocuğum.
• Mi estas malbona Esperantisto. = Ben kötü bir Esperantistim.

Evet/Hayır soruları

Evet veya hayır sorusu yapmak için başına Ĉu ekleyin. Örneğin:

• Ĉu vi parolas Esperanton? = Esperanto konuşuyor musunuz?
• Jes, mi parolas Esperanton tre bone. = Evet, Esperanto dilini çok iyi konuşuyorum.
• Ne, mi estas komencanto. = Hayır, ben bir acemiyim.

İngilizceden farklı olarak, evet/hayır sorularına sadece jes (evet) veya ne (hayır) şeklinde cevap verebilirler.

Sayılar

Rakamlar şöyle:

0	nul
1	unu
2	du
3	tri
4	kvar
5	kvin
6	ses
7	sep
8	Tamam.
9	naŭ
10	dek
100	cent
1000	mil

Yirmi bir (21) gibi sayılar, büyüklük sırasına göre birleştirilerek oluşturulur. Örneğin: dek tri on üç (13), dudek tri yirmi üç (23), sescent okdek tri altı yüz seksen üç (683), mil naŭcent okdek tri (bir) bin dokuz yüz seksen üç (1983) anlamına gelir.

Ön ekler ve son ekler

Esperanto'da başka bir kelimenin anlamını değiştirebilen 20'den fazla özel kelime vardır. İnsanlar bunları bir kelimenin kökünden önce veya sonra koyarlar.

Bu kelimeler bir araya gelerek malmultekosta (ucuz), vendredviandmanĝmalpermeso (Cuma günü et yeme yasağı) gibi çok uzun kelimeler oluşturabilir.

Önekler

Ön ekler kelimenin kökünden önce eklenir.

• bo- - "dünür" anlamına gelir. Patro baba, bopatro ise kayınpeder anlamına gelir.
• dis- - "tüm veya birçok yön" anlamına gelir. Iri gitmek, disiri ise farklı yönlere gitmek anlamına gelir.
• ek- - bir şeyin "başlangıcı" anlamına gelir. Kuri koşmak, ekkuri ise koşmaya başlamak anlamına gelir.
• eks- - "eski" kelimesini yapar. Amiko arkadaş, eksamiko ise eski arkadaş anlamına gelir.
• fi- - kelimeyi daha kötü yapar. Knabo erkek çocuk anlamına gelir ve fiknabo kötü çocuk anlamına gelir; odoro koku anlamına gelir ve fiodoro kötü koku anlamına gelir.
• ge- - bir kelimenin anlamını "her iki cinsiyet" olarak değiştirir. Frato erkek kardeş, gefratoj ise erkek ve kız kardeş anlamına gelir.
• mal- - kelimeyi zıt yapar. Bona iyi, malbona ise kötü anlamına gelir.
• mis- - "yanlış" anlamına gelir. Kompreni anlamak, miskompreni ise yanlış anlamak anlamına gelir.
• pra- - "tarih öncesi", "çok eski" veya "ilkel" anlamına gelir. Homo insan, prahomo ise tarih öncesi insan anlamına gelir.
• re- - tekrar anlamına gelir. Vidi görmek, revidi ise tekrar görmek anlamına gelir.

Son ekler

Son ekler kelimenin kökünden sonra, ancak sondan önce eklenir.

• -aĉ- - kelimeyi daha çirkin yapar. Domo ev demek, domaĉo çirkin ev demek.
• -ad- - bir şeyin sürekli yapılması anlamına gelir. Fari yapmak, Faradi ise sürekli yapmak anlamına gelir.
• -aĵ- - bir şey anlamına gelir. Bela güzel anlamına gelir ve belaĵo güzel bir şey anlamına gelir; trinki içmek anlamına gelir ve trinkaĵo bir içecek ("içmek için bir şey") anlamına gelir.
• -an- - bir şeyin üyesi anlamına gelir. Klubo kulüp anlamına gelir ve klubano bir kulübün üyesi anlamına gelir.
• -ar- - aynı türden birçok şey anlamına gelir. Arbo ağaç, arbaro ise orman anlamına gelir.
• -ĉj- - erkek küçültmeleri yapar. Patro baba, paĉjo ise baba anlamına gelir.
• -ebl-- yetenek veya olasılık anlamına gelir. Manĝi yemek anlamına gelir ve manĝebla yenilebilir anlamına gelir.
• -ec- - kalite anlamına gelir. Granda büyük, grandeco ise büyüklük anlamına gelir.
• -eg- - kelimeyi daha büyük yapar. Domo ev demektir ve domego büyük ev anlamına gelir.
• -ej- - bir yer anlamına gelir. Lerni öğrenmek anlamına gelir ve lernejo okul ("öğrenme yeri") anlamına gelir.
• -em- - eğilim anlamına gelir. Mensogi yalan söylemek, mensogema ise yalan söyleme eğiliminde olmak anlamına gelir.
• -end- - yapılması gereken bir şey anlamına gelir. Pagi, ödemek anlamına gelir ve pagenda, ödenmesi gereken bir şey anlamına gelir.
• -er- - biraz daha büyük bir grup anlamına gelir. Neĝo' kar anlamına gelir ve neĝero kar tanesi demektir.
• -estr- - şefi anlamına gelir. Urboca kasaba anlamına gelir ve urbestro belediye başkanı ("bir kasabanın şefi") anlamına gelir.
• -et- - kelimeyi küçültür. Domo ev, dometo ise küçük ev anlamına gelir.
• -id- - 'nin çocuğu anlamına gelir. Kato kedi, katido ise yavru kedi anlamına gelir.
• -il- - alet anlamına gelir. Ŝlosi kilitlemek anlamına gelir ve ŝlosilo anahtar (kilitlemek için bir araç) anlamına gelir.
• -içinde- - değerlilik anlamına gelir. Ami sevmek, aminda ise sevilmeye değer bir şey anlamına gelir.
• -in- - bir kelimenin cinsiyetini dişi olarak değiştirir. Patro baba, patrino ise anne anlamına gelir.
• -ing- - bir tutucu anlamına gelir. Kandelo mum, kandelingo ise şamdan ("mum tutacağı") anlamına gelir.
• -izm- - bir ideoloji veya hareket anlamına gelir. Nacio ulus, naciismo milliyetçilik anlamına gelir.
• -ist- - bir şey yapan kişi anlamına gelir (belki de bir iş olarak). Baki pişirmek anlamına gelir ve bakisto fırıncı demektir; scienco bilim anlamına gelir ve sciencisto bilim adamı demektir. Esperantisto Esperanto konuşmacısı anlamına gelir.
• -nj- - dişi küçültmeleri yapar. Patrino anne, panjo ise mumya anlamına gelir.
• -obl- - zamanlar anlamına gelir. Tri üç demektir ve trioble üç kez anlamına gelir. Ayrıca katlar da yapar. Kvin beş demektir ve kvinoblo beşin katı anlamına gelir.
• -on- - kesirler yapar. Kvar dört (4), kvarono ise çeyrek (bir şeyin dörtte biri) anlamına gelir.
• -uj- - genellikle bir kap anlamına gelir. Salo tuz anlamına gelir ve salujo tuzluk ("tuz için bir kap") anlamına gelir.
• -ul- - belirli niteliklere sahip kişi anlamına gelir. Juna genç, junulo ise genç kişi anlamına gelir.
• -um-, mevcut diğer eklerden, ön eklerden veya köklerden bir kelime yapılamadığı durumlar için kullanılan bir ektir.

Esperanto Akademisi üyesi Bertilo Wennergren'in Detala Gramatiko de Esperanto ("Esperanto'nun ayrıntılı grameri") kitabının kapağı.


Esperanto'da bu gramer zamanları için düzenli sonlar vardır: -is - geçmiş zaman -as - şimdiki zaman -os - gelecek zaman

Eleştiri

Esperanto'ya yöneltilen eleştirilerin bir kısmı, herhangi bir uluslararası dil oluşturma projesi için ortaktır: yeni bir dilin İngilizce, Fransızca ve diğerleri gibi günümüzün uluslararası dillerinin yerini alma şansı çok azdır.

Esperanto'ya özgü olan eleştiri, dilin çeşitli kısımlarını hedef almaktadır (özel Esperanto harfleri, -n eki, dilin sesi vb.)

Bazı insanlar^[who?] diyakritiklerin (ĉ, ĝ, ĥ, ĵ, ŝ, ŭ harfleri) kullanımının dili sadece Latin alfabesinin temel harflerini kullanmaktan daha az tarafsız hale getirdiğini söylüyor. Başka hiçbir dilde ĉ, ĥ ve ĵ harfleri kullanılmaz. ĥ harfi Esperanto'da en az kullanılan harftir ve ĵ de sık kullanılmaz, bu da insanların ne kadar gerekli olduklarını sorgulamalarına neden olur.

Esperanto'yu eleştirenler^{[ weasel word]} aynı zamanda bir sıfatın ve bir ismin ("bona lingvo", "bonaj lingvoj", "bonajn lingvojn" gibi) aynı şekilde bitmesinin gereksiz olduğunu söylerler. Örneğin İngilizcede sıfat ve ismin zaman bakımından aynı olması gibi bir gereklilik yoktur ve akuzatif durumlar için bir gösterge yoktur.

Ayrıca Esperanto'daki kelimelerin çoğunun Hint-Avrupa dillerinden geldiği gerçeğini eleştiriyorlar, bu da dili daha az tarafsız hale getiriyor.

Hem Esperanto konuşmayanlardan hem de Esperanto konuşanlardan gelen ortak eleştirilerden biri, Esperanto'da dil cinsiyetçiliği olduğudur. Bazı kelimeler varsayılan olarak erkekleri ifade eder ve dişil karşılıkları eril köke -in- eki eklenerek oluşturulmalıdır. Bu tür kelimeler patro (baba) ve patrino (anne), filo (oğul) ve filino (kız), onklo (amca) ve onklino (teyze) gibi kelimelerdir. Tüm Esperanto kelimelerinin çoğunluğu cinsiyet temelinde özel bir anlama sahip değildir. Bazı insanlar temel kelimenin anlamını nötr hale getirmek için erkek anlamına gelen -iĉ- son ekini önermişlerdir. Ancak bu öneri Esperanto konuşanlar tarafından yaygın olarak kabul görmemiştir.

Esperanto'nun bazı bölümlerinin eleştirilmesi, Ido, Novial, Interlingua ve Lojban gibi çeşitli yeni inşa edilmiş dillerin yaratılmasını motive etti. Ancak, bu uydurma dillerin hiçbirinin Esperanto kadar çok konuşanı yoktur.

Metin örneği

Normal örnek: Ĉiuj homoj estas denaske liberaj kaj egalaj laŭ digno kaj rajtoj. Irkçılık ve konsensüsle karşı karşıyayız ve kardeşlik ruhu içinde birbirimize bağlıyız.

H-sisteminde sürüm: Chiuj homoj estas denaske liberaj kaj egalaj lau digno kaj rajtoj. Rasyonel ve vicdani bir tutum sergilerler ve kardeşlik ruhuyla birbirlerine bağlanırlar.

X-sistemindeki sürüm: Cxiuj homoj estas denaske liberaj kaj egalaj laux digno kaj rajtoj. Rasyonel ve konsiyenkon olarak poz verdim, ve kardeşlik ruhu içinde bir müttefiki kabul edeceğim.

Basit İngilizce çevirisi: Tüm insanlar özgürdür, onur ve haklar bakımından eşittir. Makul ve ahlaklıdırlar ve birbirlerine karşı nazik davranmalıdırlar.

Tanrı'nın Duası

Esperanto			İngilizce
Normal	H-sistemi	X-sistemi
Patro nia, kiu estas en la ĉielo,	Patro nia, kiu estas en la chielo,	Patro nia, kiu estas en la cxielo,	Cennetteki Babamız,
Cia nomo estu sanktigita.	Cia nomo estu sanktigita.	Cia nomo estu sanktigita.	Adın kutsal kılınsın.
Venu Cia regno,	Venu Cia regno,	Venu Cia regno,	Krallığın gelsin,
plenumiĝu Cia volo,	plenumighu Cia volo,	plenumigxu Cia volo,	Senin istediğin olacak,
kiel en la ĉielo, tiel ankaŭ sur la tero.	kiel en la chielo, tiel ankau sur la tero.	kiel en la cxielo, tiel ankaux sur la tero.	Cennette olduğu gibi yeryüzünde de.
Nian panon ĉiutagan donu al ni hodiaŭ.	Nian panon chiutagan donu al ni hodiau.	Nian panon cxiutagan donu al ni hodiaux.	Bugün bize günlük ekmeğimizi ver.
Kaj pardonu al ni niajn ŝuldojn,	Kaj pardonu al ni niajn shuldojn,	Kaj pardonu al ni niajn sxuldojn,	Ve suçlarımızı bağışla,
kiel ankaŭ ni pardonas al niaj ŝuldantoj.	Kiel ankau ni pardonas al niaj shuldantoj.	kiel ankaux ni pardonas al niaj sxuldantoj.	Bize karşı suç işleyenleri bağışladığımız gibi.
Kaj ne konduku nin en tenton,	Kaj ne konduku nin en tenton,	Kaj ne konduku nin en tenton,	Ve bizi günaha sokma,
sed liberigu nin de la malbono.	sed liberigu nin de la malbono.	sed liberigu nin de la malbono.	ama bizi kötülükten koru.

"Esperanto" kelimesinin metaforik kullanımı

İnsanlar bazen "Esperanto" kelimesini metaforik bir şekilde kullanırlar (gerçek anlamında değil). Bir şeyin uluslararası veya tarafsız olmayı amaçladığını veya geniş bir fikir karışımı kullandığını söylemek için kullanırlar. Java programlama dilinin "Esperanto'nun ... uluslardan bağımsız olması gibi belirli bilgisayar sistemlerinden [örneğin Windows, Android] bağımsız" olduğunu söylüyorlar. Benzer şekilde, Noto yazı tipini "yazı tiplerinin Esperanto'su" olarak adlandırıyorlar çünkü her kültürün yazısı için iyi çalışmaya çalışıyor.